Lược Sử Trung Quốc Họa

TỰ BẠCH

Sau khi kết thúc thời gian đào tạo thạc sĩ tại học viện mỹ thuật Trung Quốc năm 2016 tôi bắt đầu lên kế hoạch khởi thảo một cuốn sách về Trung Quốc họa mà mình đã ấp ủ từ lâu. Nhưng vấn đề khiến tôi băn khoăn là với đối tượng độc giả người Việt thì nên viết những gì và viết như thế nào, bởi Trung Quốc họa với lịch sử hàng ngàn năm của mình có thể coi là một nền hội họa có truyền thống lâu đời nhất trên thế giới, nếu phải viết về tất cả các khía cạnh của nó tôi e rằng sức mình chưa đủ và ngay cả độc giả Việt Nam cũng chưa có nhu cầu tìm hiểu sâu đến thế. Thêm vào đó, từ sau khi về Việt Nam và thực hiện cuộc triển lãm cá nhân đầu tiên vào năm 2018, tôi liên tục gặp phải những câu hỏi của khán giả chẳng hạn như: Trung Quốc họa là gì? Thủy mặc họa là gì? Tả ý họa là gì? Thế nào là công bút họa? Danh họa Trung Quốc ngoài Tề Bạch Thạch còn có ai khác nữa không ? Nhận thấy sự hiểu biết về loại hình nghệ thuật này của người Việt còn khá hạn chế nên tôi nghĩ rằng mình sẽ viết một cuốn sách có thể phù hợp với đại đa số độc giả, thích hợp cho cả đối tượng hoạt động trong và ngoài lĩnh vực mỹ thuật.

Hội họa Trung Quốc có thể coi là nền hội họa duy nhất trên thế giới có sự kế thừa và tiếp nối liên tục không đứt đoạn suốt nhiều thiên niên kỷ, do đó để tránh cái nhìn đoạn đại mang tính cục bộ, và để giải thích cho câu hỏi tưởng như đơn giản “Trung Quốc họa là gì?”, tôi quyết định sẽ viết một cuốn thông sử về nền hội họa này, cố gắng tận dụng vốn kiến thức hạn hẹp của mình để đem đến cho độc giả một cái nhìn bao quát và súc tích nhất về toàn bộ lịch sử hội họa truyền thống Trung Quốc từ khởi thủy cho đến hiện tại. Nếu không tính thời gian sưu tầm tài liệu thì từ khi chính thức đặt bút viết cho đến khi hoàn tất là gần ba năm. Gần như ngày nào tôi cũng viết, ngày bận thì viết vài dòng, ngày rảnh thì viết vài trang. Mặc dù đã cố gắng chọn ra những tên tuổi thật sự nổi bật nhưng cuối cùng vẫn không thể ít hơn con số 380 họa gia, trải dài suốt hai ngàn năm từ giai đoạn Ngụy Tấn nam bắc triều cho đến hết thế kỷ 20, còn mỹ thuật của các giai đoạn trước, từ thời tiền sử cho đến thời Tần Hán tôi chỉ xin nêu khái lược, vì tôi cho rằng kể từ Ngụy Tấn nam bắc triều các phẩm chất của hội họa Trung Hoa cả về lý luận lẫn thực hành mới thật sự định hình, tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển của Trung Quốc hoạ cả ngàn năm về sau.

Về bố cục cuốn sách, tôi mô phỏng theo lối biên soạn họa sử thường thấy của tiền nhân, trước tiên nêu khái quát diện mạo hội họa của từng thời đại, sau đó bổ sung bằng tiểu sử vắn tắt cùng các sáng tác điển hình của những họa gia tiêu biểu. Đây hoàn toàn là những tư liệu tôi sưu tầm được từ các trước tác uy tín của người đi trước, ngay cả những lời bình phẩm cũng chỉ dám góp nhặt lời cổ nhân chứ không hề tùy tiện đưa ra bất cứ thiển ý cá nhân nào.

Tôi biết sở học của mình còn nông cạn, khi viết cuốn sách này thật chẳng biết tự lượng sức mình, nhưng vì lòng đam mê nên cũng dám liều lĩnh một phen, hy vọng có thể đem đến chút hứng thú, dù là ít ỏi tới những người cùng sở thích, được như vậy đã là mãn nguyện lắm rồi. Trong quá trình biên soạn mặc dù đã bỏ ra không ít tâm huyết xong vẫn không thể khỏa lấp những thiếu sót về mặt học thuật, nên một điều chắc chắn rằng những sai lầm trong cuốn sách là điều không thể tránh khỏi. Vậy nên kính mong quý độc giả gần xa, bằng tấm lòng thiện chí và vô tư, có thể giúp tôi chỉ ra những yếu kém và khuyết điểm để cuốn sách này có cơ hội hoàn thiện nhiều hơn, đóng góp chút công sức nhỏ bé trong việc truyền tải những giá trị nhân văn của nghệ thuật Á Đông đến với độc giả Việt Nam, được vậy tôi lấy làm cảm kích vô cùng.

Hà Nội mùa xuân năm Tân Sửu

Tạ Duy